Mondejua ez da leku askotan topatzen. Odolkiaren antzeko hestebetea da. Ardiaren tripakiak eta koipea barazkiekin nahastuz egiten da, bereziki udazkenean, urritik urtarrilera.
Tradizioz, Aralarko Parke Naturaletik gertuen dauden eta artzaintza-tradizio handia duten landa-herrietan egiten da. Tolosaldean Abaltzisketa, Amezketa, Orendain edo Bedaio nabarmentzen dira, eta Goierrin, berriz, Zaldibia. Bertan ospatzen da urtero, urriaren amaieran, Ardiki Eguna.
Milaka urte dituen artzaintzarako tradizioaren ondorioz sortu zen mondejua. Duela mende bat baino gehiago, udazkenean Aralarko artzainak baserrietara jaisten zirenean, artaldetik erretiratzeko asmoa zituzten ardiei etekina ateratzea bilatzen zuten. Hortik sortu zituzten mondejuak, ardiaren zati guztiak hobeto aprobetxatzeko.
Historia errepikatu egiten da: Tolosako babarrunak egunerokorako produktuak ziren baserrietan, eta soberakina bakarrik saltzen zen; txakolina etxerako egiten zen ardoa zen; eta mondejua aprobetxamendurako errezeta bat izan da, ostalaritzan balio gutxi izan duena. Baina produktuek eboluzionatu egin dute, zapore eta osagaien arteko oreka hobetuz. Horri esker, gero eta produktu preziatuagoa da egungo gastronomian.
Más información / Informazio gehiago: www.tolosaldea.eus
